ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ

Ξεχωριστό κεφάλαιο για τον κάθε τόπο είναι τα ήθη και τα έθιμα του, που επηρεάζουν την ιστορική, πολιτική και κοινωνική συνέχεια της ευρυτερης περιοχής. Μεταδίδονται από στόμα σε στόμα και πρόκειται συνήθως για άγραφους νόμους , τους οποίους όμως έχει τη δυνατότητα κάθε ερευνητής να πληροφορηθεί τον τρόπο ζωής των κατοίκων. Τα ήθη και τα έθιμα στην περιοχή των Ιωαννίνων έχουν διαμορφωθεί με το πέρασμα του χρόνου , ενώ κάποια χάθηκαν παντελώς στο πέρασμα του χρόνου κι εγκαταλείφθηκαν από τις σύγχρονες γενεές.
Ίσως γιατί ο κόσμος εξελίσσεται, οι συνθήκες ζωής έχουν αλλάξει , αλλά κάποια από αυτά θα πρέπει να μένουν στη μνήμη μας σε ένδειξη σεβασμού των προγόνων μας και ως αναγνώριση των δυσκολιών που έτυχαν στην διαβίωση τους σ' αυτή την περιοχή. Ένα από τα έθιμα του τόπου μας και το πρώτο που θα αναφέρουμε εδώ (ακολουθούν και άλλα) , είναι η γέννηση.....

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΙΑΣ ΠΑΛΙΑΣ ΜΑΜΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΗ:

Δεν ήταν λίγες οι φορές που οι κάτοικοι της περιοχής μας είδαν το «πρώτο φως» στ' αλώνια , στα αμπέλια καιστα χωράφια. Η έγκυος γυναίκα δεν τύγχανε καμίας ιδιαίτερης προσοχής -«δεν ήταν άρρωστη»- κι ως την τελευταία μέρα πριν τη γέννηση του παιδιού δούλευε. Από εκεί και πέρα , την ώρα της γέννησης , πρωταγωνίστρια ήταν η μαμή.
Πρώτη δουλειά της μαμής, όταν έφτανε στο σπίτι της ετοιμόγενης ήταν να κόψει τα νύχια κι' έπειτα να πλύνει τα χέρια της με σαπούνι. Μετά έβαζε νερό στο κακάβι κι έβαζε μέσα γαρούφαλα, αγιόσμο και πεντά­ωρο για απολυμαντικά και διασταλκτικά. Όταν έβραζε το νερό έβαζε την ετοιμόγενη να καθήσει σε μια καρσελα με τα πόδια ανοιχτά και στηριγμένα σε δυο σκαμνιά για να πηγαίνει ο «αμπρός » ατμός στο γεννη­τικό όργανο, να διασταλούν τα αγγεία και να γεννήσει μ' ευκολία, χωρίς πόνους.
Η μαμή είχε για βοηθούς κι άλλες δυο γυναίκες που κρατούσαν κατά την ώρα της γέννας την ετοιμόγενη απ' τις μασχάλες.
Η μαμή εκτός απ' την αμοιβή σε χρήμα, έπαιρνε και το σαπούνι μαζί με την πετσέτα που σφουγγίστηκε αυτή και οι άλλες δύο γυναίκες πού ήταν βοηθοί της.

Μόλις γεννιόταν το παιδί, η μαμή αφού του έκοβε τον αφαλό τον έβα­ζε στο κονζμά (εικόνισμα) και κάθονταν 40 μέρες. Μετά τις σαράντα έκοβαν ένα κομμάτι ξηραμένο και τόβαζαν στο χαϊμαλί του παιδιού μαζί στίψη για φυλαχτό απ' τα κακά μάτια. Στη λεχώνα μόλις γεννούσε της έδιναν γλυκάντζου για τον πονόκοιλο.

Η μαμή μετά το φάσκιωμα του παιδιού το παράδινε στη μάνα του λέ­γοντας, «Τούρκο σούδωκα, Χριστιανό να μ' το δωκ'ς». Το μωρό για 40 μέρες το κοίμιζαν κοπανέλ πλάι στη μάνα του, μετά τις σαράντα όμως, στη σαρμανίτσα, που την έπαιρνε φορτωμένη η μάνα και πήγαινε σε δι­άφορες εξωτερικές δουλειές όπως: θέρος, σκάλισμα κ.λπ.

Στη συνέχεια ο ιερέας του χωριού «διάβαζε» το νεογέννητο. Το γεγο­νός εγιόρταζαν φκιάνοντας τηγανίτες, πού πισπίλιζαν με ζάχαρη ή μέλι αν είχαν. Λίγες μέρες μετά τον τοκετό οι συγγενείς (γυναίκες) έφερναν τα λεγόμενα «μπουκανίκια», πίτες δηλ. με κοφτό ή ρύζι, ένα πλαστάρι ψωμί καλοζυμωμένο και μια πλόσκα ή γαράφα κρασί, για να φάει να δυναμώσει ή λεχώνα.

Ώσπου να σαραντίσει, να περάσουν δηλαδή σαράντα (40) μέρες από τον τοκετό, απαγορεύονταν ή βραδινή είσοδος στο σπίτι, στο κατώφλι της πόρτας του οποίου τοποθετούσαν κοπριά αναμμένη ή κάρβουνα.

Μετά το σαράντισμα λεχώνα και μικρό, πού ζαλώνονταν στη σαρμανί­τσα (κούνια) κάποια συγγενής μεσόκοπη, επήγαιναν στην εκκλησιά και έπαιρναν ευχές εκεί δε και στο δρόμο εδέχονταν κι αυτές των γυναικών, που συναντούσαν, «να ζήσ', να γέν' κατόχρονο, να φυλαχτεί με γουνέους», αν ήταν σερνικό (προς τα οποία έδειχναν ξεχωριστή προτίμηση) ή «κι σιρκά να δώκ' ου θιός» αν ήταν τσιούπρα. Τη σαρμανίτσα, αν το νεο­γέννητο ήταν πρώτο την έφερναν από τα Γιάννινα στα χωριά καινούρια κι όμορφη,το κατά δύναμη κι απ' αυτή περνούσαν και τάλλα όλα πού ακολούθαγαν.

Ώσπου να πάρουν σαρμανίτσα, το μωρό το φάσκιωναν κοπανέλι και το κούναγαν στο ψωμοσκάφιδο.

ΦΩΤΟ: CYPRUSIRC.NET

ΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΦΙΛΟΥ ΜΟΥ ΣΠΥΡΟΥ Β. ΧΑΝΔΟΛΙΑ ΜΕ ΤΙΤΛΟ : '' ΕΝ ΕΚΑΛΗ ''