ΝΗΣΑΚΙ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 1 (ΦΩΤΟ)

ΠΗΓΗ: http://www.nisos-ioanninon.gr

Γιατί δεν διεσώθησαν περισσότεροι Γιαννιώτες Εβραίοι τον Μάρτη του 1944;

Πότε θα παραδεχθούμε την ιστορία των Γιαννιωτών Εβραίων;

Η αίθουσα στην οποία γίνεται η συζήτηση για τον εκτοπισμό των Γιαννιωτών Εβραίων από τα Γιάννενα το 1944, βρίσκεται στο σχολικό συγκρότημα της Ακαδημίας. Σήμερα, ανακαινισμένη και σύγχρονη, λέγεται «Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος», αλλά για πολλά χρόνια ήταν η περίφημη «Αίθουσα Τελετών» (ολίγον μακάβριος τίτλος) της Ακαδημίας.

Σε αυτή την αίθουσα, πριν ανακαινιστεί, έχω παρακολουθήσει αρκετές παραστάσεις για τον Αλή Πασά, μερικές μάχες με Γερμανούς και κανα-δυο επικά πολεμικά με τον Παπαφλέσσα. Σε όλα αυτά πρωταγωνιστούσαμε εμείς τα παιδιά, μαθητές, ντυμένοι τσολιάδες, πολεμιστές και σουλτάνοι.
Δεν έχω ακούσει λέξη (είτε σε σχολική παράσταση, είτε σε μία από τις σχολικές αίθουσες του συγκροτήματος) για τους Εβραίους των Ιωαννίνων. Ο εκτοπισμός 1850 συμπολιτών μας (τότε μεγάλου ποσοστού του πληθυσμού ολάκερης της πόλης!) δεν ήταν ποτέ μέρος της σχολικής ύλης, ούτε καν της συζήτησης μεταξύ δασκάλων-μαθητών. Στις 25 Μαρτίου (ανήμερα του εκτοπισμού κάθε χρόνο) ακούγαμε για τον Ευαγγελισμό και για την Ελληνική Επανάσταση, τίποτε όμως για τη γενοκτονία στο Κάστρο.
Πληροφορήθηκα το γεγονός όταν τελείωσα το σχολείο!
Ήταν κάτι που οι Έλληνες αποσιωπούσαν. Γιατί; Θα αποσιωπούσαν ποτέ τον εκτοπισμό και θανάτωση των Χριστιανών της πόλης; Ασφαλώς όχι. Γιατί το έκαναν με τους Εβραίους;

Η εκδήλωση της Δευτέρας
Εδώ και καιρό η Ισραηλιτική Κοινότητα Ιωαννίνων, αν και αργοσβήνει, προσπαθεί να κάνει αισθητή την παρουσία της. Επέλεξε τις εκδηλώσεις και μερικές συμβολικές κινήσεις (όπως ο πρόσφατος ανθρώπινος κύκλος έξω από το πολύπαθο εβραϊκό νεκροταφείο) ως την πειστικότερη απάντηση στους βανδαλισμούς σε βάρος της. Φέρνοντας την κοινότητα στο προσκήνιο, έχει ως απώτερο σκοπό να φέρει και τις βαρβαρότητες στην πρώτη γραμμή της προσοχής της τοπικής κοινωνίας.
Μέσα σε αυτό το γενικότερο κλίμα διοργανώθηκε και η προχθεσινή ημερίδα με πρωτοβουλία των ομιλητών. Μάλλον η κουβέντα στήθηκε λίγο αυτοσχέδια και ως συνέχεια της συζήτησης του Δεκεμβρίου, η οποία διεξήχθη εν μέσω έντασης, εξαιτίας της αναφοράς της Φραγκίσκης Αμπατζομπούλου σε αντισημιτικά σχόλια σε λογοτεχνικά κείμενα Γιαννιωτών.
Ήταν λίγο ενοχλητική η περιρρέουσα ατμόσφαιρα «θα πλακωθούμε πάλι», την οποία ενίσχυαν τα σχόλια του συντονιστή των ομιλητών, Πάρι Παπαμίχου. Διαρκώς έλεγε ότι προκύπτουν διαφωνίες, ότι τα πράγματα περιπλέκονται, λες και η αντιδικία ήταν το ζητούμενο. Πράγματι κάποια στιγμή πυροδοτήθηκε ένταση, υπήρξαν διαφωνίες, αλλά απομακρυσμένες από το επίκεντρο της συζήτησης. Ποιο ήταν το επίκεντρο; Αν η πόλη στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων το ‘44. Προστάτεψε τους Εβραίους; Ή μήπως ο εκτοπισμός βόλεψε την τοπική κοινωνία, αφού έδωσε το πράσινο φως για το πλιάτσικο των περιουσιών τους; Καθόλου απλό θέμα και μάλιστα όταν συζητιέται σε μαζικά ακροατήρια -η αίθουσα των 300 ατόμων ήταν γεμάτη, ενώ υπήρχαν και πολλοί όρθιοι στην είσοδο.
Γύρω από αυτό το ερώτημα αναπτύχθηκαν δύο επιχειρηματολογίες. Η πρώτη της Ελένης Κουρμαντζή. Η καθηγήτρια ιστορίας του πανεπιστημίου (ασταμάτητη ερευνήτρια της εβραϊκής κοινότητας και ειδικά του Γιοσέφ Ελιγιά) μίλησε με θέμα «Μαρτυρίες Γιαννιωτών για την γερμανική κατοχή» και έχει μια ξεκάθαρη θέση: η ηγεσία της εβραϊκής κοινότητας αγνόησε τις προειδοποιήσεις, ο τότε πνευματικός της ηγέτης Σαμπεθάι Καμπιλή πίστεψε στα καθησυχαστικά μηνύματα των Γερμανών. Την ίδια στιγμή η ισχυρή παρουσία του γερμανικού στρατού είχε τρομοκρατήσει τη μαχητική τοπική κοινωνία, η οποία ελάχιστα περιθώρια δράσης είχε. Οι Γιαννιώτες στο σύνολο τους δημοκράτες ιστορικά, είχαν βαθιά συναισθήματα φιλίας, ακόμη και ταύτισης με την κοινότητα. Η διήγηση της κ. Κουρμαντζή στηρίζεται σε πρωτότυπη ιστορική έρευνα, αλλά χρωματίζεται έντονα συναισθηματικά όταν φθάνει στους Γιαννιώτες. Το βροντώδες χειροκρότημα του κοινού όταν τους έπλεξε το εγκώμιο στο τέλος της ομιλίας της σε αποπροσανατόλιζε. Ήρθαμε εδώ για να ακούσουμε τι έγινε ή για να ευλογήσουμε τα… δημοκρατικά μας γένια.

Στον αντίποδα η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου (θέμα της ομιλίας της: «Κατοχικά Γιάννενα και Ολοκαύτωμα: Η λογοτεχνία ως μαρτυρία») περιγράφει τελείως διαφορετικά την κατάσταση. Δεν είναι καθόλου βέβαιη για το αν η εβραϊκή κοινότητα, στοχευμένη και αιχμάλωτη από τις άγριες κατοχικές αρχές, και εν μέσω ενός κλίματος αδιαφορίας ή ακόμη και προκατάληψης, θα μπορούσε να σωθεί από μόνη της. Ιδίως μάλιστα τη στιγμή που δεν διέθετε τη βοήθεια των ελληνικών θεσμών και προσώπων με κομβικό ρόλο στα δρώμενα της πόλης.

Η κ. Αμπατζοπούλου επικαλείται τα παραδείγματα άλλων πόλεων όπως της Ζακύνθου με το Δεσπότη της και της Αθήνας -με τις διοικητικές της αρχές- που κατάφεραν να οργανώσουν τη μαζική διάσωση των Eβραίων συμπολιτών τους. Στα Γιάννενα δεν έγινε καμία συντονισμένη ενέργεια πλην του ΕΑΜ που ζητούσε όμως «άνδρες και λίρες» και όχι τρόπο διάσωσης μιας θρησκευτικής μειοψηφίας.
Η κ. Αμπατζοπούλου στέκεται πολύ στο πριν και στο μετά. Στο διαρκώς επαναλαμβανόμενο ανά τη χώρα και την Ήπειρο στερεότυπο της χρέωσης όλων των δεινών στους Εβραίους (από την εποχή του Σκυλόσοφου μέχρι επεισόδια στο τέλος του 19ου αιώνα στα Γιάννενα και ανυπόστατες κατηγορίες για παιδοκτονία σε βάρος Εβραίων στο Πωγώνι του 1918) και κυρίως στα αφιλόξενα για τους Εβραίους μεταπολεμικά Γιάννενα. Αυτή η τελευταία ευκαιρία για τους Γιαννιώτες να βοηθήσουν τους μόλις 163 διασωθέντες Εβραίους συμπολίτες που τελικά επέστρεψαν, χάθηκε ανεπιστρεπτί.
Η τελευταία της αναφορά μου φέρνει στο νου το δικό μου σχολείο.
Αν στο κάτω κάτω της γραφής αγαπούσαμε τόσο πολύ τους Εβραίους συμπολίτες μας και τους προστατέψαμε, γιατί αυτή η ξεκάθαρη ενοχική στάση μας μετά; Γιατί τους εξοβελίσαμε από την ιστορία μας με τον ίδιο τρόπο που τους εξοβελίσαμε από τα σπίτιά τους, μη αναγνωρίζοντας τα ως δικά τους όταν (ελάχιστοι από αυτούς) γύρισαν;
Η συζήτηση σου άφηνε το βαρύ αίσθημα ενός ανεξιχνίαστου και ανέγγιχτου παρελθόντος. Επανέφερε το επιτακτικό ερώτημα: πότε θα ασχοληθούμε επιτέλους στην Ελλάδα με την ιστορία του 20ου αιώνα χωρίς εξωραϊσμούς και προκαταλήψεις; Και την ίδια στιγμή επικρατούσε μια αδιαμφισβήτητη αισιοδοξία. Στην ίδια αίθουσα που ανεβάζαμε θεατρικά της κακιάς ώρας με χατζάρες και τουρμπάνια, αρχίσαμε να συζητάμε για το παρελθόν μας. Σιγά σιγά, λίγο ανορθόδοξα και φοβισμένα, αλλά επιτέλους συζητάμε. Και όταν συζητάς θα μάθεις την αλήθεια και στο τέλος θα την παραδεχθείς.

Στην επιστημονική ημερίδα μίλησαν επίσης η Ρένα Μόλχο με θέμα «Πώς εξιχνιάζεται ένα έγκλημα που έμεινε ατιμώρητο», και ο Σάββας Μιχαήλ με θέμα «Ένας Εβραίος Γιαννιώτης στην αραβική Αλ-Ανταλούς».

ΠΗΓΗ: Ηπειρωτικός Αγών 28 Απρ. 2010
http://ligapola.blogspot.com

Γιάννενα: Στον καθρέφτη της λίμνης

Τα Γιάννενα είναι μία από τις δύο ελληνικές πόλεις (η άλλη είναι η Καστοριά) που έχουν την τύχη να βρέχουν τις γειτονιές τους στα γλυκά νερά μιας λίμνης. Ταυτόχρονα, σηκώνει στους ώμους της μια βαριά πολιτιστική κληρονομιά, που έχει αφήσει έντονα τα σημάδια της σε τούτη την ξεχωριστή γωνιά της Ηπείρου. Σήμερα, η θρυλική πρωτεύουσα φαίνεται πως αναζητά και πάλι την ταυτότητά της. Ο οικιστικός ιστός μεγαλώνει και επεκτείνεται προσπαθώντας να ανταποκριθεί στο σύγχρονο τρόπο ζωής. Όμως, η φυσική, πολιτιστική και γεωγραφική πρωτεύουσα της Ηπείρου είχε πάντα τον τρόπο να αφομοιώνει τις εξελίξεις, χωρίς να παραμελεί το βαρύ ιστορικό της παρελθόν. Ας ελπίσουμε ότι θα τα καταφέρει για μια ακόμη φορά.

Ματιές στο παρελθόν
Τα Γιάννενα λέγεται ότι τα έκτισε ο Ιουστινιανός τον 6ο αιώνα. Όποια κι αν είναι η αλήθεια, η πόλη γρήγορα αναπτύχθηκε σε κέντρο της περιοχής, με εμπορικές και πνευματικές δραστηριότητες που ξεπερνούσαν τον ελλαδικό χώρο. Στο πέρασμα του χρόνου, από εδώ πέρασαν στρατηλάτες και κατακτητές, αλλά και άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Ωστόσο, άφησαν τη σφραγίδα τους και χιλιάδες ανώνυμοι άνθρωποι του καθημερινού μόχθου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εποχή του ξακουστού Αλή Πασά Τεπενενλή, που άφησε τη σφραγίδα της στην πόλη. Τα ίχνη από αυτή την πολυτάραχη και, όπως πολλοί πιστεύουν, αμφιλεγόμενη περίοδο ακόμη και σήμερα καθορίζουν την πραγματικότητα στα Γιάννενα του 21ου αιώνα.

Σεργιάνι στα καλντερίμια της ιστορίας
Έφτασε, λοιπόν, η ώρα να ξεκινήσουν οι βόλτες στα σοκάκια της παλιάς πόλης, η ανάβαση στο Ιτς Καλέ, η άσκοπη περιπλάνηση στην αγορά όπου έχουν τα στέκια τους οι μπακιρτζήδες και οι ασημιτζήδες. Στο Κάστρο ξεχωρίζουν το παλάτι και το τζαμί του Ασλάν Πασά, κτίσμα του 1618 μ.Χ., όπου στεγάζεται το Δημοτικό Μουσείο. Τα εκθέματά του προέρχονται από τα χρόνια της συνύπαρξης στην πόλη τριών κοινοτήτων, της ελληνικής, της τουρκικής και της εβραϊκής. Ακριβώς δίπλα βρίσκεται το εξαιρετικό Μουσείο «Φώτη Ραπακούση» με σπάνια κειμήλια, μικροαντικείμενα και όπλα που προέρχονται από τα προεπαναστατικά χρόνια και φτάνουν μέχρι την Εθνική Αντίσταση. Όμως, τελικά αυτό που μένει αλησμόνητο είναι η υπέροχη θέα από τις χορταριασμένες πολεμίστρες προς τη λίμνη, το Μιτσικέλι και τις βουνοκορφές της Πίνδου. Βέβαια, το μεσημεράκι όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην ευχάριστα διαμορφωμένη προκυμαία, όπου η νεολαία -τα Γιάννενα είναι μια ζωντανή φοιτητούπολη!- αλλά και οι εκατοντάδες επισκέπτες απολαμβάνουν τον καφέ τους ή τους νόστιμους μεζέδες στα καλαίσθητα παραλίμνια εστιατόρια και καφέ.

http://www.vita.gr

ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Μητροπολιτικός Ναός Αγ। Αθανασίου
11 χρόνια μετά την καταστροφή του 1820, τρεις λαϊκοί τεχνίτες από την Βούρμπιανη: ο Νικόλαος Λιόλης Πανταζής και οι αδελφοί Δημήτριος και Γεώργιος Γιόσης έστησαν στην θέση της αποτεφρωμένης Μητροπόλεως ένα εντυπωσιακό ναό από λευκή πελεκητή πέτρα: μια τρίκλιτη βασιλική με διπλά υπερώα καλυμμένη από τυφλούς θόλους και στεγασμένη με μαυρόπλακα Ιστορημένος το 1835 από τους καπεσοβίτες αγιογράφους Θεοδόσιο και Κωνσταντίνο, ο ναός του Αγίου Αθανασίου γνώρισε ακόμη δυο, μάλλον ατυχείς, επιτοιχογραφήσεις μια το 1901 και μια λίγο πριν το 1940. Εργασίες έχουν ήδη αποκαλύψει μεγάλο μέρος της αρχικής αγιογράφησης. Στην δυτική πλευρά του ναού, κοντά στον εξώστη του γυναικωνίτη, ο κτίτορας του ναού μητροπολίτης Ιωαννίνων Ιωακείμ.
Αριστουργηματικό το μπαρόκ ξυλόγλυπτο τέμπλο με τις ολόγλυφες, σχεδόν, παραστάσεις από το φυτικό και ζωικό βασίλειο και τις σκηνές από την Καινή Διαθήκη. Είναι έργο της οικογένειας Σκαλιστή ( Αναστάσιος Σκαλιστής και οι γιοι του Κωνσταντίνος, Γιάννης και Δημήτριος) από το Τούρνοβο (Γοργοπόταμο), μαστοροχώρι της Κόνιτσας. Το επιβλητικό πρόπυλο της κυρίας εισόδου είναι του 1846 Στη βορειοδυτική πλευρά του Μητροπολιτικού ναού υπάρχει το παρεκκλήσι με τον τάφο του Νεομάρτυρα Αγ. Γεωργίου.
*αρχιτεκτονική, ναός, αγιογραφία, καπεσοβίτες αγιογράφοι, μαστόροι από Βούρμπιανη, ταλιαδόροι από Τούρνοβο.
Οίκος Αγίου Γεωργίου
Μετά το μαρτύριο του Αγίου Γεωργίου στις 17 Ιανουαρίου του 1838, οι πιστοί ανέδειξαν σε προσκυνηματικό χώρο την οικία του. Ένα από τα δωμάτια μετατράπηκε σε ναΰδριο για τις λειτουργικές ανάγκες των πιστών. Βρίσκεται στην οδό Μακρυγιάννη 64.
Ιερός ναός Αρχιμανδρείου
Απέναντι από το Λύκειο της Ζωσιμαίας, στην οδό Βαλαωρίτου, ένα μικρό γραφικό δρομάκι καταλήγει σε μια πέτρινη αψίδα που στηρίζει ένα εντυπωσιακό κωδωνοστάσιο του1936, έργο του αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου. Είναι αυτό της Ιεράς μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Αρχιμανδρείου που από το 1911 και ύστερα λειτουργεί ως ενοριακός ναός της ομώνυμης συνοικίας.
Η Μονή Αρχιμανδρείου συναντάται πρώτη φορά στις πηγές το 1386, όταν ο ηγούμενος του μοναστηριού Γαβριήλ γίνεται Μητροπολίτης Ιωαννίνων.
Το καθολικό της γνώρισε τρεις εκ βάθρων ανακαινίσεις, το 1611, το 1672 και το 1852. Ο μεγάλος σεισμός του 1967 προκάλεσε σοβαρές ζημίες, τις οποίες αποκατέστησαν με πρωτότυπο τρόπο οι μηχανικοί Δημήτριος Μήτσης και Στάθης Παπαβρανούσης σώζοντάς το από την κατεδάφιση. Η μεγάλων διαστάσεων τρίκλιτη βασιλική είναι έργο των μαστόρων της οικογενείας Γ. Γιόση από την Βούρμπιανη. Το πέτρινο πρόστυλο της κυρίας εισόδου ( 1905) φέρει στοιχεία βυζαντινού σταυροθολίου στην οροφή και αναγεννησιακά στο υπέρθυρο. Αναγεννησιακό και το μαρμάρινο τέμπλο, έργο της ίδιας χρονολογίας.
Στο εσωτερικό του ναού υπάρχει το παρεκκλήσι του Αγ. Χαραλάμπους. Στα κειμήλια του ναού συγκαταλέγονται ένας επιτάφιος του 1773 και μία αξιόλογη εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, πιθανόν της ίδιας εποχής.
Από το παλαιό μοναστήρι προέρχονται είκοσι κώδικες, που χρονολογούνται από τον 12οως τον 18ο αι.
Στον περίβολο της εκκλησίας υπάρχουν οι τάφοι του ιστοριοδίφη Πάνου Αραβαντινού και του γυμνασιάρχη της Ζωσιμαίας Σχολής Σπυρίδωνος Μανάρη καθώς και το εκκλησάκι του Αγ. Φανουρίου
Ιερός Ναός Αγ. Αικατερίνης
Στην γωνία των οδών Βαλαωρίτου και Αρχιμανδρείου, μια διακριτική πύλη – κωδωνοστάσιο οδηγεί στην τρίκλιτη βασιλική της Αγίας Αικατερίνης, μετόχι της Μονής Σινά. Ιδρυμένη το 1771, σώθηκε από την μεγάλη πυρκαγιά του 1820 για να ανακαινιστεί εκ βάθρων το 1872 με την συνδρομή της ευεργέτιδος Αγγελικής Παπάζογλου «προς εξιλέωσιν και των αμαρτιών» του συζύγου της Αλεξίου. Είναι τρίκλιτη βασιλική με ξυλοστέγη. Στην πρόθεση και στο διακονικό σώζονται οι παραστάσεις της Γέννησης και της Αποκαθήλωσης, έργα του Ηπειρώτη ζωγράφου Αλέξανδρου Δαμίρη Ο ναός αυτός είναι σήμερα μετόχι της ομώνυμης Μονής του Όρους Σινά. Το ταφικό μνημείο της δωρήτριας και του συζύγου της έχει φιλοτεχνήσει ο γλύπτης Γεώργιος Βρούτος (1843-1908).
Ιερός Ναός Αγ. Μαρίνας
Το 1852 ο Νικόλαος Ζωσιμάς έδωσε τα χρήματα για να οικοδομηθεί ο ναός της Αγίας Μαρίνας στην θέση άλλου που είχε καταστραφεί το 1820. Είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με τοξωτό περιστύλιο. Η ιστόρηση του από τους γιαννιώτες ζωγράφους Κωνσταντίνο και Θεοδόσιο συνδυάζει τις επιδράσεις της δυτικής τέχνης και την μεταβυζαντινή παράδοση. Η μεγάλη παράσταση της Μεταμορφώσεως, έργο των χιονιαδιτών ζωγράφων Χριστόδουλου και Θωμά έχει για πρότυπο τον αντίστοιχο πίνακα του Ραφαήλ. Νότια του ναού υπάρχει το παρεκκλήσι του νεομάρτυρα Ιωάννη του «εξ Ιωαννίνων». Εντυπωσιακό είναι το τριώροφο κωδωνοστάσιο του1949.Ο ναός είναι τρισυπόστατος . Το νότιο ιερό είναι αφιερωμένο στον Πρωτομάρτυρα Στέφανο, το κεντρικό στην Αγία Μαρίνα και το βόρειο στον ʼγιο Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο. Στον γυναικωνίτη υπάρχει παρεκκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Είναι ο μόνος από τους επτά ιστορικούς ναούς των Ιωαννίνων που έχει νάρθηκα.
*αρχιτεκτονική, ναός, αγιογράφοι
Ιερός Ναός Αγ. Νικολάου Αγοράς
Κτισμένος το 1837 στη θέση παλαιότερου που κάηκε το 1820, ο ναός του Αγίου Νικολάου, του οποίου η ύπαρξη μαρτυρείται από το 1628, είναι τρίκλιτη βασιλική με ξυλοστέγη. Δωρητές οι αδελφοί Ζωσιμάδες και ο Γεώργιος Χατζηκώστας που έστειλε από την Μόσχα τις Δεσποτικές εικόνες και αρκετά από τα λειτουργικά σκεύη. Φανερές οι επιδράσεις της τοπικής αστικής αρχιτεκτονικής : πέτρινη τοξοστοιχία, τοξωτή αξονική εξωτερική κλίμακα εισόδου στον γυναικωνίτη. Το κωδωνωστάσιο (1910) θυμίζει έντονα αυτό της Αγίας Αικατερίνης.
*αρχιτεκτονική, ναός εικόνες
Ιερός Ναός Αγ. Νικολάου Κοπάνων
Ο ΄Αγ. Νικόλαος Κοπάνων, στον δρόμο που οδηγεί από τα Ιωάννινα στο Πέραμα, κτίστηκε το 1845, πάνω στα ερείπια του πυρπολημένου το 1820 ναού με χρήματα του Νούσια Χρυσού, πρωτομάστορα της συντεχνίας των Τακιαντζήδων (δηλ. αυτών που κεντούσαν τα γιλέκα και τα φέσια με μαύρη μεταξωτή κλωστή). Είναι τρίκλιτη βασιλική με ξυλοστέγη και φιλοξενεί το δεξί χέρι του Γρηγορίου του Θεολόγου, το οποίο ασήμωσε ο γνωστός χρυσοχόος Νικόλαος Ποντίκης. Εδώ φαίνεται πως φυλάκισε ο Αλί Πασάς την Κυρά-Φροσύνη με τις 17 γυναίκες πριν τις εκτελέσει ρίχνοντάς τες στην λίμνη. Εδώ είχε και το αρχηγείο του ο Νότης Μπότσαρης όταν συμμάχησε με τα σουλτανικά στρατεύματα κατά του Αλί Πασά.
*αρχιτεκτονική, ναός, άγια λείψανα, ιστορία, Αλί Πασάς, Κυρά-Φροσύνη, Νότης Μπότσαρης
Ιερός Ναός Κοίμησης Θεοτόκου Περιβλέπτου
Η ιστορία του μνημείου αρχίζει το 1647, όταν ο γιαννιώτης Επιφάνιος, έμπορος που δρούσε στην Βενετία, έκτισε το αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου μοναστήρι στην περιοχή που ονομαζόταν Περίβλεπτος. Ο ίδιος ίδρυσε το 1648 στα Ιωάννινα και την Επιφάνειο Σχολή που λειτούργησε ως το 1759 και συνέδεσε το όνομα της με σημαντικούς εκπροσώπους του ελληνικού διαφωτισμού. Ο σημερινός ναός, τρίκλιτη βασιλική μεγάλων διαστάσεων, είναι κτίσμα του 1839 με έντονα τα κοσμικά στοιχεία. Χρηματοδότης ήταν ο Νικόλαος Ζωσιμάς, ο οποίος από την μακρινή Ρωσία φρόντισε να ξαναχτιστούν ναοί που είχαν καταστραφεί στην μεγάλη πυρκαγιά του 1820.
*αρχιτεκτονική, μονή, ναός
Η Ευαγγελική Εκκλησία
Ένας κομψός ναός από καλοδουλεμένη πέτρα, σε μια πράσινη γωνιά της οδού Σαμουήλ, είναι ο χώρος λατρείας των πιστών της Ευαγγελικής Εκκλησίας Ιωαννίνων। Χτίστηκε το 1935.

http://cultureportalweb.uoi.gr

ΕΝΘΥΜΙΟΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

(ΚΑΝΤΕ ''ΚΛΙΚ'' ΣΤΗΝ ΚΑΘΕ ΦΩΤΟ ΓΙΑ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ)


ΠΡΩΤΗ ΦΩΤΟ: ΕΝΘΥΜΙΟΝ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, εκδ। άγνωστος (1918)
ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΩΤΟ: ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΟΥ, εκδ. άγνωστος (1913)
ΤΡΙΤΗ ΦΩΤΟ: ΤΟ ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ, εκδ. Γ. Δημητριάδης, Ιωάννινα (1910)
ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΩΤΟ: ΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΝ ΤΕΜΕΝΟΣ ΝΑΜΑΣ - ΓΚΙΑΧ, ΙΩΑΝΝΙΝΑ, εκδ। Γ. Δημητριάδης, Ιωάννινα (1910)
ΠΕΜΠΤΗ ΦΩΤΟ: ΚΑΡΤΠΟΣΤΑΛ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1950 ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΜΠΙΖΑΝΟΜΑΧΩΝ
ΕΚΤΗ ΦΩΤΟ: ΚΑΡΤΠΟΣΤΑΛ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1950 ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΜΠΙΖΑΝΟΜΑΧΩΝ
ΕΒΔΟΜΗ ΦΩΤΟ: ΚΩΔΩΝΟΣΤΑΣΙΟΝ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ, εκδ. Αφοί Γ. Ασπιώτη, Κέρκυρα (1905)


http://cultureportalweb.uoi.gr

'' ΑΠΟΨΙΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ''

ΠΡΩΤΗ ΦΩΤΟ: ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, εκδ. άγνωστος (1950 )
ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΩΤΟ: ΙΩΑΝΝΙΝΑ, εκδ. άγνωστος (1955)
ΤΡΙΤΗ ΦΩΤΟ: ΙΩΑΝΝΙΝΑ, εκδ. Α.Β.Πάσχας, Αθήνα (1903)
ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΩΤΟ: ΑΠΟΨΙΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, εκδ. άγνωστος (δεκαετία 1950)
ΠΕΜΠΤΗ ΦΩΤΟ: ΙΩΑΝΝΙΝΑ, ΑΠΟΨΙΣ, εκδ. άγνωστος (1945)
ΕΚΤΗ ΦΩΤΟ: IΩΑΝΝΙΝΑ, ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΨΙΣ, εκδ. άγνωστος (1915)

(ΚΑΝΤΕ ''ΚΛΙΚ'' ΣΤΗΝ ΚΑΘΕ ΦΩΤΟ ΓΙΑ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ)

http://cultureportalweb.uoi.gr

ΣΠΑΝΙΕΣ ΦΩΤΟ 2

(ΚΑΝΤΕ ''ΚΛΙΚ'' ΣΤΗΝ ΚΑΘΕ ΦΩΤΟ ΓΙΑ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ)

ΠΡΩΤΗ ΦΩΤΟ
ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΤΗΣ VIII ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ (1909).
ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΩΤΟ
ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟ (1924). Ήταν στη θέση που λειτουργεί σήμερα η λαϊκή αγορά της Αγίας Μαρίνας. Στο βάθος το Βελή-Τζαμί και τα Λιθαρίτσια. Η φωτογραφία είναι από στρατιωτικούς αγώνες στίβου του 1924.
ΤΡΙΤΗ ΦΩΤΟ
ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.
ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΩΤΟ
Η ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ (1980).Βρισκόταν στην οδό Τσακάλωφ. Στη θέση της ανεγέρθηκε πολυκατοικία.Η εκκλησία μεταφέρθηκε αυτούσια στον πρώτο όροφο, όπου και λειτουργεί περιοδικά, χάρη στην ευγενή φροντίδα των επιχειρηματιών Ευστράτιου και Κίμωνα Χολέβα.
ΠΕΜΠΤΗ ΦΩΤΟ
Η ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ (1950).Φωτογραφία του Ι. Γκιούλη. Τα δεξιά του κωδωνοστασίου σπίτια υπάρχουν και τώρα. Τα αριστερά έχουν κατεδαφιστεί.
ΕΚΤΗ ΦΩΤΟ
ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (1950). Είναι η περιοχή της σημερινής πλατείας Μαβίλη. Στο δεξιό άκρο διακρίνεται ο πασίγνωστος ''οίκος ανοχής'' των Ιωαννίνων, που λειτουργούσε μέχρι το 1958, όταν νομοθετικά απαγορεύτηκε ο ομαδικός εταιρισμός. Στη θέση του έχει ανεγερθεί αναψυκτήριο.

ΠΗΓΗ: http://cultureportalweb.uoi.gr

ΣΠΑΝΙΕΣ ΦΩΤΟ 1

(ΚΑΝΤΕ ''ΚΛΙΚ'' ΣΤΗΝ ΚΑΘΕ ΦΩΤΟ ΓΙΑ ΜΕΓΕΘΥΝΣΗ)

ΠΡΩΤΗ ΦΩΤΟ
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1920). Η περιοχή της "Σκάλας". Η πέτρινη αποβάθρα (1), στην οποία κατέληγαν τα ψαροκάικα της λίμνης διατηρήθηκε μέχρι το 1926. Η στάθμη της λίμνης έφτανε τότε μέχρι τα σπίτια της παραλίας, στα οποία στεγάζονταν τα "ταμπάκικα", δηλαδή τα βυρσοδεψεία (2). Ακόμη φαίνονται οι στρατώνες στα Λιθαρίτσια (3) και το περίφημο Μπαϊρακλή-Τζαμί της αγοράς (4). Διακρίνονται επίσης το κωδωνοστάσιο της Μητρόπολης (5) και το εξωτερικό φρούριο (6), καθώς και δύο γιαννιώτισσες (7) που πλένουν ρούχα. Η φωτογραφία κυκλοφόρησε σε κάρτ-ποστάλ από τον εκδότη Γ. Δημητριάδη.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΩΤΟ
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1893). Τμήμα φωτολιθογραφίας του Κ. Γρουνδμαν «εκ φωτογραφίας του 1893, ληφθείσης από του λόφου "τα δύο αδέλφια"», που δημοσιεύτηκε και στο βιβλίο του Ρέμεραντ (Gabriel Remerand) ''Αλής Τεπελενλής, Πασάς των Ιωαννίνων'', που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1926.Η πόλη είναι ακόμη αραιοκατοικημένη και περιβάλλεται από λαχανόκηπους, αμπελώνες και πολλά μωαμεθανικά νεκροταφεία. Τα Γιάννενα, πριν από την απελευθέρωση (1913) , είχαν δέκα επτά συνολικά οθωμανικά κοιμητήρια, γεγονός που έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στον Πρόξενο της Γαλλίας Πουκεβίλ στις αρχές του 19ου αιώνα.Στη φωτογραφία διακρίνεται το αρχοντικό του Βαρζέλη (1), στην τότε Πλατεία Μνημάτων (σημερινή Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος), που ήταν η σημαντικότερη, ίσως, πλατεία της πόλης (2). Συνέχεια της πλατείας είναι η οδός Ελισάβετ Καστρισόϊα (κάτω από την νέα Ζωσιμαία Σχολή) με το σπίτι του Περικλή Μελίρρυτου ανάμεσα στα αρχοντικά της (3). Ακόμη διακρίνονται, η μεγαλοαστική οδός Παύλου Μελά (4), η περιοχή "Μάτσικα" (5), που ήταν ακατοίκητη, και το ογκώδες αλλά επιβλητικό κτίριο του Ορφανοτροφείου Γεωργίου Σταύρου (6), στο "Γυαλί Καφενέ", που μόλις είχε αποπερατωθεί. Τέλος δεξιά στη φωτογραφία είναι η εκκλησία του Αρχιμανδρείου (7), με το παρακείμενο νεκροταφείο. Στο αριστερό άκρο εικονίζονται η παλαιά χριστιανική συνοικία ''Καραβατιά'' (8) και το χωράφι στο οποίο σήμερα βρίσκεται το Βαλλάνειο Σχολείο (9).
ΤΡΙΤΗ ΦΩΤΟ
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1890). Η άποψη της πόλης από το λόφο της Αγίας Τριάδας. Εκτός από μερικά από τα 17 τζαμιά, που υπήρχαν τότε στην πόλη και τις ακροπόλεις του Κάστρου, απεικονίζεται η συνοικία Καραβατιά και το διώροφο σπίτι με τη σοφίτα (1), το οποίο διατηρείται και σήμερα στην οδό Βλαχάβα( βλ. σελ. 79). Στο βάθος το Νησί της Παμβώτιδας, χωρίς όμως το πευκόδασος που το καλύπτει, αφού αυτό δημιουργήθηκε στην περίοδο του μεσοπολέμου. Η φωτογραφία αυτή του Αλκιβιάδη Λαμπρινού κυκλοφόρησε ως κάρτ-ποστάλ από τον εκδότη Ι. Ιωαννίδη, ο οποίος είχε ειδικότητα στα επιστολικά δελτάρια και κατέλιπε μεγάλο αριθμό από αυτά με ενδιαφέροντα θέματα της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Οι κάρτ-ποστάλ αποτελούν πολύτιμη πηγή οπτικών πληροφοριών για τα Ιωάννινα των αρχών του 20ου αιώνα.
ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΩΤΟ
ΙΩΑΝΝΙΝΑ (1814) Είναι η παλαιότερη γνωστή απεικόνιση των Ιωαννίνων. Η σπανιότατη αυτή γκραβούρα φιλοτεχνήθηκε το 1814 από τον ʼγγλο ευγενή Ρίτσαρντς (Theophilus Richards) εκ του φυσικού, όπως σημειώνει ο ίδιος στον υπότιτλο του έργου. Ο ξένος καλλιτέχνης αποδίδει θαυμάσια το μέγεθος και τον πλούτο των κτιρίων που υπήρχαν στην πόλη στις αρχές του 19ου αιώνα (πριν από την πυρκαγιά του 1820). Στην εικόνα διακρίνονται το Φετιχιέ Τζαμί (1), τα σεράγια του Αλή (2), το τείχος της νότιας Ακρόπολης (3), το εξωτερικό φρούριο (4) και ο οικισμός του Κάστρου (5). Η πόλη των Ιωαννίνων αποτέλεσε προσφιλές θέμα των περιηγητών της εποχής αυτής, που ήρθαν να επισκεφτούν τον Αλή και διέθεταν καλλιτεχνική φλέβα. Από τα σωζόμενα έργα ξεχωρίζουν εκείνα των Χόλλαντ, Κόκερελλ, Ντυπρέ (Louis Dupre, 1789-1837), Μπερεσφορντ (George de la Poer Beresford, 1777-1862) και του διάσημου Εδουάρδου Λήρ (Edward Lear, 1812-1888).
ΠΕΜΠΤΗ ΦΩΤΟ
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1925) Το ωραιότατο αυτό επιστολικό δελτάριο εκδόθηκε από το Ναπολέοντα Πατσούκα και φέρει τον υπότιτλο «Ενθύμιον Ιωαννίνων». Αριστερά διακρίνεται το ιστορικό Ξενοδοχείο "Αβέρωφ" (1) με το μεγάλο ανοικτό εξώστη προς την πλατεία, από τον οποίο εκφωνούσαν τους προεκλογικούς τους λόγους όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί μέχρι το 1955, που κατεδαφίστηκε. Δεξιά διακρίνεται το σημερινό ξενοδοχείο "Βρετάνια" (2) και στο βάθος ο μιναρές του τζαμιού "Ναμάς-Γκιάχ" (3), που σημαίνει οίκος προσευχής και ανεγέρθηκε το 1484 στη θέση του ναού της Αγίας Παρασκευής. Το Ναμάς-Γκιάχ βρισκόταν στο χώρο της σημερινής Νομαρχίας.Στο βάθος του δρόμου σταθμεύουν τα ιππήλατα αμάξια (παετόνια) (4), ενώ τα τραπεζάκια του καφενείου "Κωνσταντινούπολη" (5) καταλαμβάνουν και μέρος του οδοστρώματος, αφού τα αυτοκίνητα δεν έχουν εμφανιστεί ακόμη στην πόλη. Στο δεξιό της φωτογραφίας δυο γιαννιώτισσες ντυμένες στα άσπρα κάνουν τη βόλτα τους συνοδευόμενες από υπέρκομψο κύριο (6), ενώ ακριβώς πίσω τους γυναίκα της υπαίθρου (7), με το γαϊδουράκι της, στο δρόμο της επιστροφής από την αγορά, όπου πούλησε τα προϊόντα της.
ΕΚΤΗ ΦΩΤΟ
Η ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ (1915) Η κάτω πλατεία, λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση, σε κάρτ-ποστάλ της εποχής. Η κεντρική αυτή πλατεία των Ιωαννίνων άλλαξε πολλά ονόματα. Μετά την απελευθέρωση ονομάστηκε "Πλατεία Ομόνοιας", για να γίνει αργότερα "Κωνσταντίνου Ελευθερωτού", ονομασία που διατήρησε μέχρι το 1975. Από τότε μέχρι σήμερα ονομάζεται "Πλατεία Δημοκρατίας". Οι Γιαννιώτες, όμως, αγνόησαν όλες αυτές τις μετονομασίες και πάντα την αποκαλούσαν -και την αποκαλούν- "Κάτω Πλατεία".


ΠΗΓΗ: http://cultureportalweb.uoi.gr

Γυρίζοντας την πόλη...

Να ξέρετε πως το παρκάρισμα στην πόλη είναι λίγο προβληματικό. Θα βρείτε να παρκάρετε (τις περισσότερες φορές) στο δημοτικό πάρκινγκ πλάι από τον πύργο του ρολογιού ή κάτω στη Λίμνη. Περπατώντας την πόλη θα δείτε πως πολλά κτίρια έχουν αναπαλαιωθεί με ευλάβεια κι έχει κρατηθεί σε μεγάλο βαθμό ο παραδοσιακός πολεοδομικός ρυθμός. Θα βρείτε αρκετούς πεζόδρομους να περπατήσετε και να «χαζέψετε» στα μαγαζιά και θα δείτε άφθονα καφέ και καφέ μπαρ, μικρών και μεγάλων. Oλα ή σχεδόν όλα είναι γεμάτα από τη «φοιτητιώσα» αλλά και την ντόπια νεολαία (εννοώ παιδιά από 16 έως 86 ετών) ενώ κάθε Παρασκευή και Σάββατο η διασκέδαση τελειώνει τα χαράματα. Απέναντι σχεδόν από το Δημαρχείο θα δείτε το εντυπωσιακό Pολόι των Iωαννίνων. Κατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα Παντελή Mελίρρυτο, κατ' εντολήν του Oσμάν Πασά, βαλή των Iωαννίνων το 1900, για να εορτάσει το Ιωβηλαίο του σουλτάνου Aβδούλ Xαμήτ. Eχει τον θυρεό του σουλτάνου εντοιχισμένο και στις 4 πλευρές του και είναι ένα μείγμα νεοκλασικού, μεσογειακού και ανατολίτικου ρυθμού.

Αρχίστε όμως την περιήγησή σας στα Iωάννινα από το Kάστρο, το οποίο αποτελεί μια περιτειχισμένη βραχώδη χερσόνησο με δύο φυσικά οχυρά υψώματα (ακροπόλεις). Mέσα στο κάστρο βρίσκεται και η Παλαιά Πόλη, την οποία αξίζει να περπατήσετε για τα διάφορα κτίρια, που θα σας δώσουν καθαρή την εικόνα της πολυπολιτισμικής ταυτότητας.

Στο βορειοδυτικό άκρο του κάστρου θα βρείτε το Tζαμί του Ασλάν Πασά. Eκεί στεγάζεται και το Δημοτικό Mουσείο στο οποίο εκτίθενται αντικείμενα της Ιστορίας και των τριών κοινοτήτων που συνυπήρξαν επί πολλούς αιώνες στο κάστρο και την πόλη των Iωαννίνων: της ελληνικής, της εβραϊκής και της μουσουλμανικής. H ελληνική παράδοση αντιπροσωπεύεται από σκεύη καθημερινής χρήσης, κοσμήματα, έπιπλα και παραδοσιακές ενδυμασίες. Tο εβραϊκό παρελθόν έρχεται στο φως από τα παραπετάσματα που ανήκαν στην τοπική συναγωγή και από τα χειρόγραφα προικοσύμφωνα. Tέλος, δείγματα της μουσουλμανικής παρουσίας αποτελούν τα ιερατικά βιβλία, τα ξύλινα έπιπλα και τα περίτεχνα υφάσματα και κεντήματα.

Tο τζαμί αυτό, που ιδρύθηκε στα 1618, θεωρείται ένα από τα ομορφότερα που σώζονται σήμερα στην Eλλάδα. Tο εσωτερικό του αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα οθωμανικής τέχνης. Iδιαίτερα εντυπωσιακές είναι οι διακοσμημένες κόγχες, ο γύψινος γλυπτός διάκοσμος, αλλά και ο τρούλος.

Δίπλα στο τζαμί βρίσκεται η Eστία και απέναντι οι φυλακές του Aλή Πασά. Aλλα κτίρια που θα δείτε είναι το ιεροδιδασκαλείο, η βιβλιοθήκη και το σουφαρί σεράι, κτίσμα στο οποίο άλλοτε στεγαζόταν το ιππικό του Aλή πασά. Tο χαμάμ, που θα συναντήσετε στα νότια της βιβλιοθήκης είναι το μοναδικό σωζόμενο στην περιοχή της Hπείρου.

Tο Bυζαντινό Mουσείο στη νοτιοανατολική ακρόπολη του κάστρου έχει πάρει τη θέση του παλιού ανακτόρου του Aλή Πασά. Στις επτά αίθουσες του ισογείου θα δείτε ευρήματα από την Παλαιοχριστιανική έως και την ύστερη Mεταβυζαντινή Περίοδο. Eπίσης, εκτίθενται θρησκευτικά κειμήλια και φορητές εικόνες του 16ου αιώνα. Aκόμα θα βρείτε ιστορικά χειρόγραφα αλλά και έντυπα βιβλία, που ανάγονται στον 15ο αιώνα. Tέλος, θα δείτε εκθέματα που μαρτυρούν την εξέλιξη της βυζαντινής τέχνης κατά τον 17ο, τον 18ο και τον 19ο αιώνα.

Στο κάστρο των Iωαννίνων θα συναντήσετε και άλλα κτίρια, όπως τα μαγειρεία, τις πυριτιδαποθήκες και το Φετιχέ Tζαμί, χτισμένο πάνω στα ερείπια του βυζαντινού ναού των Tαξιαρχών. Aκριβώς μπροστά από το τζαμί θα δείτε και τον, ερειπωμένο πλέον, τάφο του Aλή Πασά.

Tέλος, στην περιήγησή σας στο κάστρο να δείτε και τη Συλλογή Aργυροχρυσοχοΐας του Bυζαντινού Mουσείου. Στεγάζεται στο κτίριο όπου παλιά ήταν το Θησαυροφυλάκιο. Θα βρείτε κοσμικά αλλά και εκκλησιαστικά αντικείμενα, πραγματικά έργα τέχνης των κατοίκων της πόλης.

Παλαιότερα, ανάμεσα τα τείχη της Παλιάς Πόλης, λειτουργούσαν 20 ναοί, από τους οποίους σήμερα θα βρείτε ελάχιστα ερείπια.

Eπισκεφθείτε τη Zωσιμαία Βιβλιοθήκη στην οδό Παρασκευοπούλου (τηλ.: 26510-24.190). Θα πετύχετε «2 σε 1» γιατί στο ίδιο κτίριο στεγάζεται και η Πινακοθήκη της Eταιρείας Hπειρωτικών Mελετών.

Tέλος, μια και ήρθατε στα Γιάννενα, να πάρετε το καραβάκι για το Nησάκι της Λίμνης. Θεωρείται must. Στο νησάκι, όπου ζουν 100 περίπου οικογένειες, μπορείτε να επισκεφθείτε τη Mονή του Aγ. Παντελεήμονος όπου σώζονται 3 κελιά, στο μεσαίο από τα οποία σκοτώθηκε ο Aλή Πασάς το 1822. Στη δυτική μεριά του νησιού, θα δείτε τη Mονή Aγίου Nικολάου των Φιλανθρωπηνών, που ιδρύθηκε από την ομώνυμη γνωστή, βυζαντινή οικογένεια. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η τοιχογραφία που θα δείτε στα αριστερά της εισόδου, στην οποία απεικονίζονται ο Πλάτων, ο Σόλων, ο Aριστοτέλης, ο Θουκυδίδης, ο Aπολλώνιος, ο Xείλων και ο Πλούταρχος.

Eνα αξιόγευστο αξιοθέατο(!) είναι το ζαχαροπλαστείο του Παπά (26510-86.276) με πολύ νόστιμα και παχυντικά γιαννιώτικα γλυκά. Πάνω στην παραλία υπάρχουν πολλές ταβέρνες που σερβίρουν βατραχοπόδαρα και ψάρια της λίμνης. Με ενόχλησε λιγάκι η επιμονή με την οποία ζητούν οι συμπαθείς επαγγελματίες να καθίσουμε στα μαγαζιά τους.

Βίος και πολιτεία του Αλή Πασά

Ο Αλή Πασάς Τεπελενλής για ένα από τα ιστορικά πρόσωπα που έχει συνδέσει άρρηκτα το όνομά του με την ιστορία των Iωαννίνων. Συγχρόνως αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μορφές της Bαλκανικής στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αι.

Στο δρόμο προς την εξουσία πέρασε διαδοχικά διάφορα στάδια. Aρχικά διορίστηκε μπέης του Tεπελενίου, πασάς Tρικάλων και δερβέναγας (= διοικητής των ενόπλων που επόπτευαν το οδικό δίκτυο) της περιοχής. Mε το θάνατο του Kουρτ Πασά, ανοίγει ο δρόμος προς τα ανώτερα αξιώματα. Aναλαμβάνει το πασαλίκι των Iωαννίνων (1788), αξίωμα που διατήρησε έως το τέλος της ζωής του. H δράση του υπήρξε ιδιαίτερα έντονη κατά τον Pωσοτουρκικό Πόλεμο του 1787 - 92. Oι Σουλιώτες, με επιστολή τους, προσφέρθηκαν να κινηθούν εναντίον των Tούρκων και ειδικότερα εναντίον του Aλή.

O τελευταίος, μαθαίνοντας τις προθέσεις τους, οργανώνει τρεις εκστρατείες εναντίον τους και μόνο το 1803 κατορθώνει τελικά να τους υποτάξει. Ως αντάλλαγμα, η Yψηλή Πύλη του παραχωρεί τη διοίκηση της Pούμελης, δηλαδή ολόκληρης της ηπειρωτικής Eλλάδας, πλην της Πελοποννήσου και της Ανατολικής Στερεάς. O γιος του Bελής διορίζεται διοικητής του Mοριά.

Αρχίζει όμως να δείχνει τάσεις πλήρους αυτονόμησης από τον σουλτάνο. H Yψηλή Πύλη, ως απάντηση, το 1820 στέλνει εναντίον του στρατιωτικό σώμα. Πολιορκημένος στο κάστρο των Iωαννίνων, ο Aλή Πασάς απειλεί να το ανατινάξει. Επειτα από διαπραγματεύσεις, αποσπά υπόσχεση αμνήστευσης και αποσύρεται στο νησί των Iωαννίνων. Aπό την Πόλη, όμως, έρχεται διαταγή για την εκτέλεσή του. Στις 17 Iανουαρίου 1822 θανατώνεται στα υπόγεια της μονής Παντελεήμονος.

Xαρισματικός διοικητής, με πολιτικές και διπλωματικές αρετές, ο Aλή Πασάς κατόρθωσε να εκμεταλλευθεί τους ανταγωνισμούς των Mεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή προς όφελός του. Ηταν σκληρός και ενίοτε δόλιος κυβερνήτης, είχε όμως την ικανότητα να αναγνωρίζει τους άξιους και να τους θέτει στην υπηρεσία του, ανεξάρτητα από εθνικότητα ή θρήσκευμα. Ετσι, στην αυλή του υπηρέτησαν κατά καιρούς πολλοί Ελληνες, ανάμεσά τους οι Oδυσσέας Aνδρούτσος, Γεώργιος Kαραϊσκάκης, Γεώργιος Bαρνακιώτης, Kίτσος Tζαβέλλας, Δημήτριος Πανουργιάς, Aθανάσιος Bηλαράς, Iωάννης Kωλέττης.

Εξω από την πόλη

Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα και μέρη να δείτε. Aν πάτε στα Γιάννενα, όμως, δύο μέρη πρέπει να τα επισκεφθείτε οπωσδήποτε.

• Tο Mουσείο Kέρινων Oμοιωμάτων Παύλου Bρέλλη (12ο χλμ. Iωαννίνων - Aθηνών, τηλ.: 26510-92.128). O κ. Bρέλλης μπόρεσε να δώσει όλη την ελληνική ιστορία «κλεισμένη» σε 2.800 κυβικά μέτρα με ρεαλισμό και πάθος. Πιστέψτε με, είναι μοναδική εμπειρία.

• Tο Σπήλαιο του Περάματος (τηλ.: 26510-81.521). Bρίσκεται στο χωριό Πέραμα, 4 χλμ. μακριά από τα Γιάννενα, στο δρόμο για το Mέτσοβο, στον εσωτερικό του λόφου Γορίτσα και υπολογίζεται πως σχηματίστηκε πριν από 1.400.000 χρόνια! Eίναι γνωστό για την ποικιλία του σε σταλαγμικό διάκοσμο κι έχουν μετρηθεί 18 διαφορετικά είδη σταλακτιτών. Tο μήκος του επισκέψιμου χώρου είναι 1.500.

Αν έχετε χρόνο, αξίζει να επισκεφθείτε και τη Zίτσα. Πρόκειται για ένα χωριουδάκι που βρίσκεται 24 χλμ. βορειοδυτικά από τα Γιάννενα. Eκτός από την πλούσια ιστορία του διαθέτει παραδοσιακά δρομάκια, καλοδιατηρημένα αρχοντικά σπίτια και βεβαίως κρασί. Μάλιστα, η Zίτσα είναι ιδιαίτερα γνωστή για τα κρασιά της.

Γύρω από το χωριό θα δείτε αμπελώνες της ποικιλίας Nτεμπίνα που εκτείνονται σε 2.000 στρέμματα. Aπό αυτούς παράγονται τα λευκά αφρώδη κρασιά ονομασίας προέλευσης, που είναι διάσημα για το λεπτό τους άρωμα και τη γεύση τους.

Στην κορυφή ενός λόφου, ανάμεσα σε πεύκα θα δείτε και το μοναστήρι του Προφήτη Hλία, ναό που αξίζει να επισκεφθείτε για τις εξαιρετικές τοιχογραφίες του. Στην τοποθεσία Λίθινο θα δείτε και το φυσικό θεογέφυρο που στέκει επιβλητικό πάνω από τα νερά του Kαλαμά. Tέλος, στην κοιλάδα του ποταμού Kαλαμά, θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε πολλά μεταβυζαντινά μνημεία, μεταξύ των οποίων και τις τοιχογραφίες της Mονής Παναγίας Γριμπόβου, φτιαγμένες από τους ξακουστούς καλλιτέχνες του Kαπέσοβου.

Ακόμα, έχοντας τα Γιάννενα ως βάση μπορείτε να επισκεφθείτε τη γύρω περιοχή. Kαι είναι πολλά τα μέρη που έχετε να δείτε. Tο Mέτσοβο (59 χλμ.), το φαράγγι του Bίκου (39 χλμ.), την Kόνιτσα (64 χλμ.), τη Δωδώνη (22 χλμ. από τα Γιάννενα) και τα Ζαγόρια (από 30 χλμ. και πάνω).

Κείμενο: Ντίνος Κιούσης, φωτογραφίες: Χάρης Χλουβεράκης - Πάπας

http://news.trikki.gr

Απόδραση στην καρδιά της Ηπείρου

Τα Γιάννενα είναι μια πόλη που κάνει τον επισκέπτη να την αγαπήσει γιατί έχει όλα τα καλά της επαρχίας αλλά και κάποια καλά της πρωτεύουσας, καθώς αποτελεί το κέντρο της Ηπείρου. Με λίγα λόγια, δηλαδή, είναι ένα μέρος όπου μπορεί κανείς να ζήσει!

Με την είσοδό σας στην πόλη, θα δείτε το πανεπιστήμιο των Iωαννίνων με τους 12.000 φοιτητές, μία από τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων και ζωής της πόλης. «Ψάχνοντας» τα Γιάννενα, εκτός από τη γραφικότητά τους, θα ανακαλύψετε και πλήθος ιστορικών μνημείων. Θα βρείτε μία πόλη γεμάτη μνήμες άλλων εποχών, με το κάστρο της, τα τζαμιά, τα αρχοντικά, την παλιά πόλη, όπου κάθε της γωνιά μαρτυράει το παρελθόν της και τον πολυπολιτισμικό της χαρακτήρα.

Πολλά πράγματα για την ιστορία των Iωαννίνων είναι γνωστά μέσα από τους θρύλους και τις παραδόσεις της. H πόλη του Aλή Πασά και της κυρα-Φροσύνης είναι ο ίδιος τόπος όπου χριστιανοί, εβραίοι και μουσουλμάνοι μοιράστηκαν τον πολιτισμό τους.

Παρ' όλες τις θεωρίες περί ιδρύσεως της πόλης από τον Iουστινιανό, δεν υπάρχει ιστορική επιβεβαίωση. H ονομασία Iωάννινα, πάντως, ισχύει οπωσδήποτε από τον 10ο μ.X. αιώνα, οπότε και αναφέρεται σε επίσημο έγγραφο του Bασιλείου B΄ του Bουλγαροκτόνου. Tα Iωάννινα αρχίζουν να ακμάζουν τον 13ο αιώνα, μετά την άλωση της Kωνσταντινούπολης από τους Φράγκους. Mε την ίδρυση του Δεσποτάτου της Hπείρου, εγκαθίστανται εκεί πολλές αριστοκρατικές οικογένειες και το νησί μετατρέπεται σε πνευματικό κέντρο. Παρ' όλο που οι κάτοικοί του είναι λιγοστοί, ευημερούν και τους παραχωρούνται πολλά προνόμια.

Κατά τον 14ο αιώνα τα Iωάννινα διάγουν μια πολυτάραχη ιστορική περίοδο. H διοίκηση της περιοχής της Hπείρου αλλάζει συνεχώς χέρια και γίνεται μήλον της Eριδος μεταξύ Σέρβων, Eλλήνων, Aλβανών και Tούρκων. Tα πράγματα, αναφορικά με τη διακυβέρνηση των Iωαννίνων, σταθεροποιούνται στα 1430, οπότε και η πόλη υποτάσσεται στους Tούρκους οριστικά, διατηρώντας όμως πολλά από τα προνόμιά της. Oι πολίτες παρέμειναν ελεύθεροι, οι εκκλησίες εξακολούθησαν να λειτουργούν και ο μητροπολίτης διατήρησε την εξουσία του, με αντάλλαγμα την παράδοση της πόλης χωρίς αντίσταση.

Kατά τον 16ο αιώνα συνυπάρχουν ειρηνικά στην πόλη χριστιανοί, εβραίοι και μουσουλμάνοι. Kατά την περίοδο αυτή τα Iωάννινα ακμάζουν τόσο οικονομικά όσο και πολιτιστικά. Τα παραδείγματα των εξεγέρσεων των χριστιανών κατ' αυτήν την περίοδο είναι λιγοστά και η πόλη αποτελεί παράδειγμα πολιτιστικού «παντρέματος». Οι κάτοικοί της ασχολούνται με την αργυροχοΐα, τη βυρσοδεψία, το εμπόριο υφασμάτων, γουναρικών και μεταξιού με αρκετές πόλεις των Βαλκανίων, καθώς και με τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της Δυτικής Ευρώπης. Tο 1730, η πόλη έχει 40.000 κατοίκους, 16 τζαμιά, 18 μουσουλμανικά νεκροταφεία, 2 συναγωγές, ένα εβραϊκό νεκροταφείο και 6 χριστιανικούς ναούς.

H αρμονική συνύπαρξη διακόπτεται στα 1788, όταν ο Aλής ανακηρύσσεται πασάς των Iωαννίνων. Aν και η πόλη εξακολουθεί να ακμάζει, οι Ελληνες διώκονται. O Aλή Πασάς επεκτείνει την επικράτειά του ώς τη Θεσσαλονίκη, ενώ η φήμη του απλώνεται σε όλη την Eυρώπη. O Aλή Πασάς χάνει την κυριαρχία της περιοχής και αποκεφαλίζεται στα 1822, όταν ο σουλτάνος, οργισμένος από τις τάσεις αυτονόμησης του επιτελούς του, στέλνει εναντίον του στρατό.

Aπό την απελευθέρωση της πόλης το 1913 και για πολλές δεκαετίες τα Γιάννενα γνωρίζουν οικονομικό μαρασμό। Eίναι τα χρόνια των δύο Παγκοσμίων, του εμφυλίου πολέμου και της μετανάστευσης. Aπό τα τέλη της δεκαετίας του '60, όμως, με την ίδρυση του πανεπιστημίου βασικά, η οικονομία της πόλης αρχίζει και βλέπει καλύτερες μέρες.

http://news.trikki.gr

ΠΑΛΙΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ...........

1η φωτό: Τα Ταμπάκικα στην περιοχή της Σκάλας το 1930
2η φωτό: Ο Αρκουδιάρης τις Απόκριες στην Καραβατιά (1955)
3η φωτό: Η Λίμνη το 1934
4η φωτό: Η Στοά Λούλη (δεκαετία '30)
5η φωτό: Η Στοά Λιάμπεη από την οδό Αναξαρτησίας
6η φωτό: Η λίμνη παγωμένη (δεκαετία'20)
7η φωτό: Κουρμανιό: Οδοί 1)Αβέρωφ, 2)Καλλάρη, 3)Καραμανλή, 4-5)Κτίρια που υπάρχουν σήμερα, 6)Μιναρές του Κουμπλού-Τζαμί σήμερα Τοσίτσειο Μέγαρο, 7)Στρατώνες στα Λιθαρίτσια, 8)Πλάτανος που υπάρχει σήμερα

(Πατήστε επάνω στις φωτό για καλύτερη ανάλυση-περισσότερο στην 7η)

http://gialina-giannena.blogspot.com

Ηπειρώτικη χαρμολύπη...

Τα συναισθήματα δεν είναι σαν τα νομίσματα, παλαιάς και νέας κοπής. Δεν διαφέρει το πένθος, ο ενθουσιασμός, η οργή και η επιείκεια είτε κατοικείς σε παλάτια ή καλύβια είτε ευρίσκεσαι σε εποχές συρράξεων ή ημέρες συγκομιδής και περισυλλογής. Ο πόνος είναι πόνος, η χαρά χαρά. Ίσως να διαφέρουν τα μέσα, οι μόδες, ίσως οι εντάσεις να είναι διαφορετικές, ίσως να επιστρατεύονται, ανάλογα με τις συνθήκες, άλλα κουράγια. Ο πόνος, το πένθος, η απελπισία μπροστά στον θάνατο αγαπημένων προσώπων δεν άλλαξε ως βίωμα, ως τραύμα, ως εγκαυστική. Απόδειξη οι θρήνοι, στον Όμηρο, στους τραγικούς, στους ρομαντικούς, στους ρεαλιστές, στους συμβολιστές ακόμη και στους υπερρεαλιστές δημιουργούς. Θα έλεγα μάλιστα πως όσο οι συνθήκες του βίου περιορίζουν τις δυνατότητες να εκδηλωθεί, να εκφραστεί, να σκιστεί το συναίσθημα, τόσο μεγαλύτερη γίνεται η ένταση.

Παλιότερα, κι όχι μόνο στην ύπαιθρο χώρα και στα μικρά μέρη, αλλά και στην πρωτεύουσα και έως πριν από λίγα χρόνια στις «επαρχίες» της Αθήνας, τον νεκρό μας τον ξενυχτούσαμε στο σπίτι, στο κεντρικό δωμάτιο, από εκεί τον κηδεύαμε και επιστρέφοντας από την ταφή επιστρέφαμε (ομηρικότατα) και στη ζωή δειπνώντας με κοινό δείπνο, όπου συγγενείς, γείτονες, φίλοι προσέφεραν σε έρανο τα φαγητά τους. Αυτός ο Νεκρόδειπνος (έχει μνημειωθεί από τον Σικελιανό και τον Σινόπουλο) λεγόταν κατά περιοχή «Μακαριά» ή «Παρηγοριά». Τώρα ο νεκρός μας ξενυχτάει μόνος σ' ένα ψυγείο νεκροτομείου και η «παρηγοριά» έχει συρρικνωθεί σε τυποποιημένο καφέ, παξιμαδάκι, κονιάκ που προσφέρεται στο κυλικείο του Νεκροταφείου και συνήθως οι πενθούντες διά του Τύπου δηλώνουν ότι δεν θα δεχτούν «συλλυπητηρίους επισκέψεις». Τι σημαίνουν όλα αυτά; Μήπως μειώθηκε το πένθος, η απελπισία για την απουσία των προσφιλών; Όχι, αντίθετα, γίνονται σχεδόν αφόρητα και συνήθως καταλήγουν οι άνθρωποι στον ψυχίατρο, στην κατάθλιψη και στη μελαγχολία. Σ' αυτό οδήγησαν οι συνθήκες του βίου, η τυραννία του μεροκάματου, η στενότητα του χώρου (πώς θα κατεβεί το φέρετρο από τον 5ο όροφο μια και δεν χωράει στο ασανσέρ;!), το σκόρπιο σε μεγάλες αποστάσεις συγγενολόι αλλά και οι εργαζόμενοι σύνοικοι, που δεν γνωρίζουμε ούτε ποιοι είναι, που οι θρήνοι και η συρροή σε ώρες κοινής ησυχίας τούς ενοχλούν και συχνά καλούν την Αστυνομία!

Και τα γλέντια; Παλιότερα σε γιορτάδες μέρες ή σε επετείους και ονομαστικές εορτές, σε γάμους και βαφτίσια στις αυλές, στα τρίστρατα ή στα αλώνια στρώνονταν τραπέζια, βράζανε καζάνια, καλούσαν κομπανίες και κάθε μεγάλος ή μικρός χώρος γινόταν χοροστάσι, πανηγύρι, μέγα επικοινωνιακό γεγονός με απόλυτη συναισθηματική φόρτιση. Σπονδή στον Διόνυσο και ξόρκι του θανάτου. Μπορεί να κλειστεί το γλέντι στα στενά, τσιμεντένια κλουβιά όπου μετοικήσαμε; Προσπάθειες εξόδου γίνονται με τις συνεστιάσεις συμπατριωτών, συντεχνιών, συναδέλφων ή καλεσμένων φίλων σε οργανωμένους χώρους διασκεδάσεως. Ακραία μορφή εξομοίωσης γλεντιού, αυτά τα νέα εφευρήματα, τα διάφορα «Κτήματα» όπου προσομοιώνεται ο χώρος με χωριό, πανήγυρη, αυλή κ.λπ.

Κι όμως, η λαχτάρα των ανθρώπων να απεκδυθούν από τις πιεστικές καθημερινές μέριμνες, από την καταθλιπτική τυραννία της εργασιακής επανάληψης, τους οδηγεί, έστω κατά τρόπο συναισθηματικής σκηνοθεσίας, να γλεντήσουν μέσα σε χώρους στενούς, αστικούς και να φαντασιωθούν τον αρχαίο τρόπο διονυσιακής εορτής.

Μου συνέβη πρόσφατα. Βρεθήκαμε καλεσμένοι σε σύγχρονο μεγαλοαστικό διαμέρισμα σε υψηλό όροφο προαστίου της Αθήνας, πανεπιστημιακοί, δάσκαλοι, δικαστές, δικηγόροι, συνθέτες - τραγουδιστές, συγγραφείς και φοιτητές, ηλικιακό φάσμα με άνυσμα πενήντα χρόνια. Προέλευση Μωραΐτες, Ρουμελιώτες, Ηπειρώτες. Ο πυρήνας, οι τελευταίοι και οι οικοδεσπότες. H βραδιά ξεκίνησε τυπικά, ως συνήθως. Σκόρπιες παρέες στις διάφορες διαμορφωμένες γωνιές του ευρύχωρου σαλονιού. Οι τυπικές αναγνωριστικές συζητήσεις για να σπάσει ο πάγος, να βρεθούν κοινά ενδιαφέροντα, να αναζητηθούν ευθείς και πλάγιοι δεσμοί, μακρινοί γνώριμοι, φοιτητικές παρέες, συμπεθεριά συγγενών και τα γνωστά. Σ' ένα μικρό δωμάτιο, δίπλα στο σαλόνι, τρεις άγνωστοι και ξεμοναχιασμένοι άντρες έπιναν ουζάκι και τσιμπολογούσαν μεζεδάκια.

Ωσπου ήρθαν τα φαγητά. Από έμπειρα χέρια νοικοκυράς, ηπειρώτικες γεύσεις, πίτες, κρέατα, τυριά, ορεκτικά και κόκκινο κρασί. Τα πηγαδάκια συγκεντρώθηκαν σε δύο εστίες, σε δύο κοινές τράπεζες. Το κρασί έρρευσε, λύθηκαν οι γλώσσες. Και τότε το θαύμα συντελέστηκε. Οι τρεις περίεργοι επισκέπτες του διπλανού δωματίου στρώθηκαν ανάμεσα στα δύο τραπέζια, άνοιξαν τους σάκους τους και αποκάλυψαν τον ρόλο τους. Ένα κλαρίνο, ένα ακορντεόν, ένα ντέφι. Κι άρχισε το γλέντι και άστραψε η μουσική. H ηπειρώτικη, στην πραγματικότητα η βορειοηπειρώτικη, κομπανία από το Αργυρόκαστρο μπήκε μέσα στο στενό τσιμεντένιο μεγαλοαστικό φρούριο και το ανατίναξε. Το σαλόνι σε λίγα λεπτά, όταν ο πρώτος «σκάρος» πλημμύρισε την ατμόσφαιρα, μετατράπηκε σε πλατύ αλώνι, σε χοροστάσι, σε εσωτερική αυλή μοναστηριού μέρα πανηγυριού. Τα αυστηρά έπιπλα μέσα στην αχλύ των μουσικών κλιμάκων έγιναν στασίδια, βραχάκια, θημωνιές, κρασοβάρελα, σούστες, χράμια, βελέντζες, κιλίμια. Κάπου είχες την ψευδαίσθηση ότι καμάρωνε ο αργαλειός, πιο πέρα το πιθάρι με τα παστά, οι κάδοι με τις τσακιστές ελιές, οι πολυέλαιοι μετατράπηκαν ξαφνικά σε πάτερα απ' όπου κρέμονταν μάτσα με χαμομήλια, ρίγανη, τσάι του βουνού και πιο πέρα αρμαθιές σκόρδα, κρεμμύδια, ξερά σύκα, λουκάνικα.

Ναι, η μουσική ξυπνούσε στους αλλοτριωμένους λόγιους, επιστήμονες και στους εξόριστους στο άστυ συγγραφείς και συνθέτες το ρίγος του βυθού, τη ναρκωμένη μνήμη.

Το κλαρίνο κεντούσε μουσικά σιρίτια με χρυσές κλωστές πάνω σε βελουδένιες ποδιές. Το ακορντεόν κελάηδιζε, γουργούριζε και άλλοτε παιζογελούσε και το ντέφι είχε βρει τους σφυγμούς στους καρπούς των χεριών της ομήγυρης και χτυπούσε με τον ρυθμό της καρδιάς μας.

Στην Ηπειρο ακόμη και ο γάμος ξεκινάει με μοιρολόι, λες και αυτός ο εδραίος λαός (οι αρχαίοι Σελλοί, οι εδραίοι, οι αυτόχθονες, από όπου και η Ελλάς αργότερα) έκανε γλέντι, τραγούδι και χορό την ηρακλείτεια διαλεκτική, όπου ζωή και θάνατος, πένθος και χαρά, ύπνος και ξύπνιο, γηρατειά και νιάτα, μέρα και νύχτα είναι το ίδιο, το ένα περιέχεται μέσα στο άλλο, παλίντονος αρμονία.

του Κώστα Γεωργουσόπουλου
http://gialina-giannena.blogspot.com/

φιρμάνι του Αλή Πασιά το 1810

Ένα φιρμάνι του Αλή Πασιά που εκδόθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1810

(κάντε κλίκ επάνω στην εικόνα)


















http://www.giannena-e.gr

Το πανηγύρι της Παναγίας στους Λογγάδες, την παλιά Αρδομίστα.

Το Πανηγύρι του χωριού, μία «εκδρομή» στην Ελληνική παράδοση

Λίγα χιλιόμετρα έξω από τα Γιάννινα, απέναντι από το κάστρο της πόλης των θρύλων, κάμποσα σπίτια χωμένα μες τον κάμπο, χαμένα μες την καταπράσινη ομορφιά της φύσης ακουμπάνε τα πόδια τους στους μπαξέδες και στις καλαμιές της λίμνης. Είναι το χωριό των Λογγάδων. Ζωντανό κεφαλοχώρι με άξιους νοικοκυραίους προικισμένους με βιο και προκοπή. Γι’ αυτούς που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν εκεί, κάθε του πέτρα και ένας καημός, κάθε κηπάρι και κλαρί μια ιστορία, κάθε αμπέλι, κάθε χωράφι, κάθε δρομάκι και στενό θυμίζουν πόθο παιδικό και όλα μαζί, εκείνα τα παλιά και τούτα τα καινούρια γεννούν μια όμορφη ανάμνηση. Οι κάτοικοί του, στο σύνολό τους αγρότες, ολημερίς και ολοχρονίς παλεύουν στα κτήματα. Οργώνουν, σκάβουν, σπέρνουν, ποτίζουν, σκαλίζουν, θερίζουν και όλα αυτά για να μη λείψει τίποτα, από τα απαραίτητα, στη φαμίλια τους. Αυτός ο συνεχής χωραφόδρομος της ζωής, αγκαλιασμένος με το πείσμα για κάτι καλύτερο, τους έκανε εργάτες της γης με πλούσια ανθρωπιά και βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα. Από το υστέρημά τους, με προσωπική δουλειά και πολύχρονο αγώνα, έχτισαν, παραδίπλα από τον παλιό ιστορικό Ναό, καινούργιο, μεγαλοπρεπή, αφιερωμένο και αυτόν στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Αγαπούν τη δουλειά τους και λατρεύουν τη Μάνα του Χριστού και Θεού τους.

Στα μέσα του Αυγούστου την Παναγιά γιορτάζουν. Πάσχα του καλοκαιριού η γιορτή της Θεοτόκου.

Οι ξεσπιτωμένοι αγρότες λίγες μέρες πριν το δεκαπενταύγουστο, αφήνουν τον κάμπο και γυρίζουν στο κονάκι τους, να ετοιμαστούν και να ετοιμάσουν για το πανηγύρι. Οι κοπελιές θα πάνε στην πόλη ν’ αγοράσουν καινούρια ρούχα και καλά παπούτσια, οι μανάδες θα πλύνουν, θα καθαρίσουν το σπίτι και θα βγάλουν από την κασέλα τη γιορτιάτικη αλλαξιά. Το πανηγύρι στο χωριό είναι εκδρομή στην παράδοση, είναι ταξίδι στο χρόνο είναι ακόμα γιορτή της Παναγίας και όχι απλά εποχή των διακοπών.

Συγγενείς και φίλοι από τα γύρω χωριά αλλά και από μακριά θα φιλοξενηθούν στα φτωχικά τους.

Στο σπίτι της Μήτραινας, ο σεβαστότερος επισκέπτης είναι ο πατέρας της, ο μπάρμπα Βαγγέλης. Έρχεται από μια μέρα δρόμο μακριά. Φορτώνει τη γαϊδάρα του με σπιτικά καρύδια, τσίγαλα, κυδώνια, αγοράζει και κάμποσες τσαπέλες ξερά σύκα από το μπακάλη του μαχαλά του, βάζει μισή αρμάθα καπνό στο κόρφο για να έχει μπόλικο χαρμάνι για τα κλωστά τσιγάρα του, φορτώνεται και αυτός μεσοσάμαρα και ανάρια –ανάρια το χωματόδρομο πάει να δει τη χήρα κόρη του, τα παιδιά της και τα εγγόνια της. Κοντόσωμος, αδυνατούλης, με πολλά χρόνια φορτωμένος στην πλάτη του, με τη σκούρα τραγιάσκα στο κεφάλι του, με τη γυαλισμένη μπαστούνα στο χέρι του και με το παρδαλό μαντίλι τριγωνικά στο λαιμό δεμένο για να μαζεύει τον καλοκαιριάτικο ιδρώτα, φτάνει πρώτος στο πανηγύρι.

Την παραμονή της Παναγίας ξετρυπώνει από τον τορβά ένα κερί, τυλιγμένο σε εφημερίδα, που από το σπίτι του το κουβαλάει μαζί του, για τάμα στην Μεγαλόχαρη και με την πρώτη καμπάνα κούτσα-κούτσα σπρώχνει το καταπονημένο κορμί του για την εκκλησιά. Θέλει να λειτουργηθεί και να κοινωνήσει. Κοντεύει τα ενενήντα και του χρόνου δεν ξέρει αν θα ζει για να ξανάρθει.

Την ημέρα της Παναγίας ο κόσμος είναι πολύς στην εκκλησιά και η ηλικία, αντάμα με τα κουσούρια του, δεν του επιτρέπουν να ανακατεύεται μαζί τους γι’ αυτό προτιμά την παραμονή να μεταλάβει. Να μην έρχονται τα ρημάδια τα γερατειά. Ο Θεός σε κάνει άνθρωπο και κείνα σε μασκαρεύουν. Σου παίρνουν τη δύναμη από τα ποδάρια, τα δόντια από το στόμα, τη λαλιά από τη γλώσσα, το φως από τα μάτια, τη λογική από το μυαλό.

Ομάδες γυναικών του χωριού, με προσοχή και σχολαστικότητα καθαρίζουν και φροντίζουν, από μέρες τώρα, τις εικόνες, τα καντήλια, τα μανουάλια, τα στασίδια, τα παράθυρα, τις αυλές, τα πεζούλια και τους γύρω χώρους της εκκλησιάς. Έθιμο παλιό το προσκύνημα στην Παναγία. Στη χάρη της όλοι συγκεντρώνονται κάθε χρόνο τέτοιες μέρες στο χωριό, να πάνε στην εκκλησιά, να ευχαριστήσουν την Μάνα του Χριστού για κάτι που τους έκανε και να την ικετέψουν για κάτι που θέλουν να τους κάνει.

Μικροί και μεγάλοι, πλούσιοι και φτωχοί, γραμματισμένοι και αγράμματοι, γονατίζουν ευλαβικά μπροστά στην πάνσεπτη εικόνα της και ανάβουν το αγιοκέρι της πίστης και της αγάπης.

Το βράδυ της παραμονής οι καμπάνες χτυπούν γιορταστικά. Ο παπάς του Χωριού με πολλούς ψαλτάδες περιωπής, ψάλλουν τον πανηγυρικό εσπερινό, και ακολουθεί θείο κήρυγμα από τον ιεροκήρυκα της μητρόπολης. Γίνεται περιφορά της εικόνας στους κεντρικούς δρόμους του χωριού και όλος ο κόσμος με σεβασμό συμμετέχει στη λιτανεία.

Ανήμερα της Παναγίας μετά την εορταστική θεία λειτουργία σε κάθε σπίτι στρώνεται πλούσιο τραπέζι με ντόπια κοψίδια από φαμιλιάρικα σφαχτά. Γνήσια καμποχωρίτικα μαγειρέματα από αγνά προϊόντα του τόπου τους. Γαλατόπιτες, τυρόπιτες, κοτόπιτες και πολλών ειδών χορτόπιτες, φουρνισμένες στο μεγάλο στρογγυλό σινί ανοίγουν την όρεξη στους καλεσμένους αλλά και τους σπιτικούς.

Χορταστικά στην όψη και πληθωρικά στη γεύση τα γιορτινά πιάτα συνδυάζονται με παλιό γλυκό κρασί। Πάνω στα τσουγκρίσματα θυμούνται τα περασμένα. Φέρουν στο νου πρόσωπα που έφυγαν από τη ζωή, άλλους που ξενιτεύτηκαν και κείνους που παντρεύτηκαν.
Μιλάνε για τα τωρινά. Λένε για τα παιδιά τους, για τις νυφαδιές και τα εγγόνια τους. Είναι γι’ αυτούς αξέχαστη χαρά το πανηγύρι. Λίγη ξεκούραση, λίγη ξεγνοιασιά, μια κοσμαντάμωση για να νιώσουν και κείνοι ότι είναι άνθρωποι και ότι δε ζούνε μόνο για να σκάβουν το χώμα, αλλά και να συναναστρέφονται με άλλους ανθρώπους.

Το απόγευμα φοράνε τα καλά τους και βγαίνουν μαζί με τους μουσαφιραίους στο μεσοχώρι. Οι κοφτές κοντόδρομες βόλτες στο πλακόστρωτο της πλατείας, τα γλυκοκοιτάγματα, τα νόστιμα πειράγματα και τα χαμόγελα δίνουν και παίρνουν ανάμεσα στις όμορφες και τους υποψήφιους γαμπρούς. Ζεστές καλοκαιριάτικες μέρες για προξενιά, αρραβωνιάσματα και ζευγαρώματα.

Οι σύλλογοι οργανώνουν τοπική θεατρική παράσταση και φέρουν τον καραγκιοζοπαίχτη από την πόλη να διασκεδάσει με τα αστεία του μικρούς και μεγάλους. Έρχονται μικροπωλητές με παιχνίδια, ζαχαρτζήδες με καραμέλες, παστέλια και χαλβά. Τα λιανοπαίδια παίζουν αλάρωτα ανάμεσα στις γεμάτες με πραμάτεια τάβλες, έχοντας πάντα στο μυαλό τους τα γλειφιτζούρια και τα ζαχαρκά.

Τα τραπέζια στο μεσοχώρι στρωμένα με καρό τραπεζομάντιλα και οι καρέκλες ντυμένες με άσπρα πανιά δεμένα στην πλάτη, δείχνουν την επισημότητα της ημέρας. Οι μαγαζάτορες και τα γκαρσόνια με ζωσμένες τις ποδιές και ανασκουμπωμένα τα μανίκια, με ευγένεια, πλατύ χαμόγελο και φιλική διάθεση, σερβίρουν ψητά, ποτά και δροσερά αναψυκτικά.

Οι φιλικές παρέες σμίγουν και στρογγυλοκάθονται, τρώνε, πίνουν και ακούνε τους οργανοπαίχτες και τους τραγουδιστάδες που σεργιανίζουν με φαντασία την καμπίσια παράδοση. Οι μερακλήδες χορεύουν βαριά λεβέντικα τραγούδια που ξυπνάνε μέσα τους νεανικά σκιρτήματα. Οι ξενιτεμένοι παίρνουν παραπονιάρικα που αναφέρονται στο ασίγαστο όνειρο του γυρισμού στη μάνα Πατρίδα. Η επιστροφή στους γενέθλιους τόπους έγινε πόθος και καημός.

Οι λογοδοσμένοι παραγγέλνουν ερωτιάρικα της καρδιάς και οι νιόπαντροι τραγούδια της χαράς. Ο διπλός χορός συνεχίζεται και πέρα απ’ τα μεσάνυχτα. Για ντέφι και κλαρίνο λαχταράει η ψυχή του καμποχωρίτη. Τα περισσότερα ηπειρώτικα τραγούδια χορεύονται αργά. Ώσπου να σηκώσεις το ένα πόδι φυτρώνει το άλλο. Δίνουν όμως ενέργεια και δύναμη, παλικαριά και πείσμα για τη ζωή, αγάπη και πόνο για τον τόπο. Ο καμποχωρίτης το νιώθει, το ζει το τραγούδι και όταν το χορεύει βγάζει ένα παράξενο συναίσθημα από μέσα του, πως το λένε δεν ξέρω. Ξέρω όμως να σας πω, ότι οι χτύποι της καρδιάς του αλλάζουν και ρυθμό και ήχο· συγχρονίζονται με τις κινήσεις του σώματος, των χεριών, του νου, της σκέψης, και της φαντασίας τη στιγμή εκείνη.

Κρατιέται σφιχτά από το μαντήλι του δεύτερου στη σειρά χορευτή της παρέας και αργά, με λυγισμένα τα γόνατα με χαμηλωμένα τα μάτια και με φωνή που βγαίνει από τα φυλλοκάρδια του, στριφογυρίζει στη μύτη του ενός παπουτσιού λες και θέλει να βιδωθεί στη γη που τον γέννησε.

Σε κάθε του γύρα πετάει και κάμποσα χαρτονομίσματα, έτσι για ξαλάφρωμα του μέσα του, ξεσηκώνει τους οργανοπαίχτες από το πατάρι και δίνει καινούρια παραγγελιά. Το μεράκι δεν έχει τελειωμό. Η μουσική καλλιεργεί το συναίσθημα και την αισθητική. Απαλαίνει τον πόνο και την ψυχή. Η χαρά και το κέφι δένουν με την αυθόρμητη διασκέδαση και δίνουν ιδιαίτερο τόνο στο καλοκαιριάτικο αντάμωμα της Παναγίας.

Αργά τα μεσάνυχτα ο κόσμος αργεύει. Οι φιλοξενούμενοι φεύγοντας αγοράζουν και κάτι από τους απλωμένους πανηγυριώτικους μπάγκους των πλανόδιων πωλητών για τα μικροπαίδια, που έμειναν με τις γιαγιούλες στο σπίτι και περιμένουν καλά νέα και πολλά καλούδια από το πανηγύρι. Ευχαριστημένοι και ενθουσιασμένοι από τη φιλοξενία και τη διασκέδαση, ανταλλάζουν ευχές και φιλοφρονήσεις με τους συγγενείς και φίλους τους. Εύχονται του χρόνου, καλή αντάμωση και μέχρι τότε να ακούγεται το καλό στα σπιτικά τους. Τα χαράματα τα βιολιά και τα νταούλια σταματούν. Αφού ακουστούν και τα τελευταία βαριά ηπειρώτικα « άσματα της τάβλας», τραγουδισμένα από όλους μαζί τους κεφάτους ντερτιλήδες, ακολουθούν υποσχέσεις για καλύτερη οργάνωση την επόμενη φορά, με περισσότερο ντόπιο κρασί, κέφι, και χορό. Το πανηγύρι κάπου εδώ τελειώνει, ενώ ο απόηχος του θα ακούγεται για πολύ ακόμα καιρό.

Μετά το δεκαπενταύγουστο το χωριό μπαίνει στο ρυθμό της καθημερινότητας. Το ανθρώπινο μελίσσι ξανά σκορπάει στις δουλειές. Οι βοσκοί στα πρόβατα, στα βόδια και στις γελάδες τους, οι οικοδόμοι στα γιαπιά και οι δουλευτάδες της γης στα χωράφια τους, εκεί πλάι στους μπαξέδες. Η δουλειά έμεινε πίσω λόγω πανηγυριού. Οι φασουλιές με τα μαυρομάτικα θέλουν καλάμωμα και οι ντοματιές το δεύτερο δέσιμο στη λευτοκαρίσια βέργα. Η τελευταία σκάλα από γίγαντες θέλει σκάλισμα και κάποια άλλη πότισμα και βοτάνισμα.

Στις ατέλειωτες δουλειές, κάθε μέρα, μπαίνουν και καινούριες. Έχει όμως ο Θεός. Όλα θα γίνουν. Υγεία να έχουμε και η χάρη της Παναγίας θα βοηθήσει και τώρα, όπως όλο τον καιρό, να μαζευτούν οι δουλειές. Αληθινοί άνθρωποι, από γερό σκαρί φτιαγμένοι και με διαφορετική σκέψη.

Μοιάζουν σαν τα στάχυα. Όσο μεγαλώνουν τόσο ωριμάζουν και βαθύτερα γέρνουν το κεφάλι τους· κοιτάζοντας τη γη που τους θρέφει γίνονται ταπεινότεροι και γιορτάζουν ομορφότερα και αγιότερα τα πανηγύρια και τις χαρές τους.

Αναδημοσίευση από τον «Πρωϊνό Λόγο» των Ιωαννίνων
Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ Μ. ΦΙΛΙΟΣ, Καθηγητής Μ.Ε. – Οικονομολόγος
http://ligapola.blogspot.com